INFORMACJE
Informator ósmoklasisty
KALENDARZ

Odwiedziło nas już:
Liczniki
osób.


Podstawowe zasady składu i łamania tekstu – okładka książki
Logo
Podstawowe zasady składu i łamania tekstu. Galeria projektów okładek

W bibliologii okładka jest traktowana z reguły jako część wyposażenia książki, stanowiąca niezbędny element jej zewnętrznej budowy. Zasadniczą funkcją okładki jest ochrona książki. Ponadto okładka ma promować i popularyzować książkę. To samo objaśnienie zwraca uwagę na rodzaj materiału, z jakiego można wykonać okładkę, tj. papier, karton, tworzywo sztuczne, a w przypadku okładek bibliofilskich – płótno, skóra itp.

Obwoluta natomiast, jest okładką ochronną. To stwierdzenie definiuje jej najważniejsze cechy i funkcje. Powinna zatem wyróżniać ją trwałość. Oznacza to, że do druku obwoluty należy wykorzystać grubszy papier. Dodatkowo wytrzymałość obwoluty może być wzmocniona za pomocą bezbarwnego papieru lub przez oklejenie jej bezbarwną folią podkreśla także reklamowy charakter obwoluty. Jak łatwo zauważyć, w obu definicjach za wiodącą uważa się funkcję ochronną okładki i obwoluty. Akcentują one również wartość promocyjną okładki i obwoluty, a w tym kontekście odpowiednie ich zaprojektowanie.

Zadaniem okładki i obwoluty jest:

  • – chronić książkę,
  • – zwracać na nią uwagę,
  • – powiedzieć coś o jej zawartości,
  • – starać się, aby dobrze wyglądała,
  • – zachęcać do kupna,
  • – przedstawić obrazowo tytuł,
  • – być samodzielnym dziełem sztuki,
  • – być znakiem rozpoznawczym wydawcy,
  • – przekazywać charakter książki,
  • – dostarczać argumentów do jej reklamy.

    W publikacjach z dziedziny edytorstwa właściwości okładek są postrzegane głównie z perspektywy sposobu ich wykonania. Definicja terminu okładka to „zewnętrzna osłona bloku książki wykonana z papieru, kartonu, tektury, sztucznego tworzywa itp. Teksty na okładce mogą być ze składu, ze specjalnych projektów graficznych lub kolorowych fotografii”.

    W obu definicjach w głównej mierze zwrócono uwagę na warsztatowe wykonanie okładki, przy czym druga z nich wyróżnia dodatkowo rodzaje okładek według normy branżowej. Są to: okładka jednolita, okładka zeszytowa, okładka przylegająca, okładka zakrywająca jednolita, okładka wzmocniona lamówką.

    Okładka jest produktem przemysłowym i rzemieślniczym, a sposób jej wykonania jest obwarowany normami. Oczywiste jest to, że projektowanie graficzne książek, a tym samym okładek i obwolut, było podporządkowane stylom i prądom obecnym w sztuce w różnych okresach historycznych. Okładki i obwoluty, podobnie jak ilustracje w książkach, reprezentowały określone kierunki artystyczne.

    Znakomite dzieła z dziedziny polskiej sztuki książkowej powstały na początku ubiegłego stulecia, wystarczy wspomnieć prace Stanisława Wyspiańskiego, Edwarda Okunia, Jana Bukowskiego i wielu innych. Ponowny rozkwit polskiej grafiki książkowej nastąpił w latach 60. XX w. za sprawą artystów warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, należących do polskiej szkoły ilustracji.

    Nowe wymagania rynku, słabość przemysłu wydawniczego, konkurencyjność cenowa przedruków ilustracji i okładek oferowanych przez zachodnie przedsiębiorstwa miały duży wpływ na jakość grafiki książkowej. Jednak od kilku lat można ponownie zauważyć podnoszenie się prestiżu projektowania książek oraz wzrost jakości ich artystycznego wykonania. Warto również nadmienić, że dzisiejsze uczelnie artystyczne mają w ramach swych wydziałów pracownie projektowania książki i typografii, co niewątpliwie wpływa na rozwój tej dziedziny sztuki.

    Można zaobserwować ogromną przemianę, jaka dokonała się w ostatnich latach, kiedy to „piksele i rozmaite programy zastąpiły ołówek i papier” 1. Komputer dla olbrzymiej większości projektantów stał się najważniejszym narzędziem pracy. Trzeba jednak zaznaczyć, że projektowanie graficzne okładek i obwolut zdominował całkowity pluralizm twórczy. Przyczyny takiego stanu rzeczy należy upatrywać przede wszystkim w ciągłym dążeniu grafików do kształtowania swojego własnego, odrębnego stylu. Dowolność w projektowaniu zdaje się tylko pozorna, świadczy o tym opracowanie czternastu punktów oceny książek przez szwajcarskiego krytyka i grafika Josta Hochulego. Podkreśla on wielokrotnie konieczność zachowania ogólnej koncepcji całej książki, zwracając uwagę na to, że okładka i obwoluta powinny odpowiadać celowi danej publikacji oraz mieścić się w tej ogólnej koncepcji.

    center> Logo

    Projektowanie graficzne wprowadza pewne ogólne zasady kompozycji, które mogą mieć zastosowanie również do okładki i obwoluty. Badacz może zatem podjąć próbę analizy okładki oraz obwoluty, mając na uwadze wykorzystanie w ich układzie poszczególnych elementów kompozycyjnych. Są to przede wszystkim:

  • – bliskość (ang. proximity) – oznacza rozmieszczanie poszczególnych komponentów w niewielkiej odległości od siebie, dzięki czemu mogą zaistnieć między nimi związki;
  • – jedność (ang. unity) – sposób łączenia ze sobą zasadniczo odmiennych elementów szaty graficznej, tak aby powstała jednorodna ca- łość, a nie suma pojedynczych detali;
  • – kontrast (ang. contrast) – poszczególne elementy projektu są rozmieszczane w taki sposób, że ich wzajemne przeciwieństwa stają się widoczne, powodując dynamizację projektu;
  • – hierarchia (ang. hierarchy) – rozmieszczanie poszczególnych elementów ze względu na ich znaczenie;
  • – równowaga (ang. balance) – zachowanie równowagi między elementami projektu, tak aby obraz i druk pasowały do siebie w niemal niezauważalny sposób;
  • – światło (ang. white space) – pusta przestrzeń między elementami kompozycji, często wskazująca na ich ważność;
  • – retoryka (ang. rhetoric) – perswazja, wymagająca skutecznego posługiwania się językiem skierowanym do docelowej grupy odbiorców.

    Książki w twardych okładkach mogą posiadać tzw. obwolutę. Jest to zadrukowany papier, który dodatkowo chroni książkę. Poniżej ilustrujący ją schemat:
    Logo Elementy obwoluty książki.

    Jakie powinny być treści na okładce i ewentualnej obwolucie? Otóż przede wszystkim mają spełniać naczelną funkcję promocyjną. Projektant dostaje od wydawcy wskazania co ma zostać zamieszczone. Można zamieścić wszystkie poniższe pozycje lub wybrać ich część:

  • płaszczyzna przednia obwoluty – tytuł/podtytuł, nazwisko autora, przedmowa, cytaty z recenzji, nazwa wydawcy lub tytuł serii
  • skrzydełko przednie – streszczenie książki, notka o autorze, cena
  • grzbiet – nazwisko autora, tytuł, nazwa i sygnet wydawcy
  • płaszczyzna tylna obwoluty – kod kreskowy, czasem zdjęcie autora, kolejne recenzje i fotografie okładek ostatnich dzieł autora
  • skrzydełko tylne – zdjęcie autora, nota biograficzna autora/tłumacza, numer ISBN, nazwa wydawnictwa (również adres strony internetowej), miejsce wydania, nazwisko ilustratora lub fotografa, ewentualnie ciąg dalszy tekstu z przedniego skrzydełka.

    1 Por. m.in. Sztuka książki…; Świat w obrazach. Zbiory graficzne w instytucjach kultury. Ich typologia, organizacja i funkcje, pod red. M. Komzy, Wrocław 2009.

    Logo Projekt okładki do książki pt. ”Harry Potter”
    Logo Projekt okładki do książki pt. ”Okolice Wilna”
    Logo Projekt okładki do książki pt. ”Piotruś Pan”
    Logo Projekt okładki do książki pt. ”Przygody Króla Albananii”
    Logo Projekt okładki do książki pt. ”Strzelc wyborowy”
    Logo Projekt okładki do książki pt. ”Broń w ogniu”
    Logo Projekt okładki do książki pt. ”ASSASSIN`S CREED ROGUE”
    Logo Projekt okładki do książki pt. ”Przewodnik po Warszawie”
    Logo Projekt okładki do książki pt. ”Uprowadzona ”
    Logo Projekt okładki do książki pt. ”Harry Potter i Książe Półkrwi”
    Logo Projekt okładki do książki pt. ”Niebo istnieje... Naprawdę!”
    Logo Projekt okładki do książki pt. ”Wiedzmin przeznaczenie”
    Logo Projekt okładki do książki pt. ”Wiedźmin Dziki Gon”
    Logo Projekt okładki do płyty CD pt. ”Akustyka, DAW, Produkcja”
    Logo Projekt okładki do książki pt ”Czerwony Kapturek”
    Logo Projekt okładki do książki pt ”Samochody marki BMW”


    Tekst: Bernadetta Bieniasz-Erazmus
    Projekty wykonane przez uczniów klas: 3F i 4N






    WRÓĆ